Na stronach Najwyższej Izby Kontroli 30 listopada br. ukazała się informacja o wynikach kontroli „Funkcjonowania podstawowej i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej finansowanej ze środków publicznych". Badania kontrolne od września 2014 r. do lutego 2015 r. prowadził Departament Zdrowia NIK oraz delegatury w Białymstoku, Katowicach, Lublinie, Łodzi, Rzeszowie i Wrocławiu. Celem głównym kontroli była ocena funkcjonowania POZ i współdziałania z AOS, szczególnie w zakresie chorób układu krążenia i cukrzycy. Najogólniejsze wnioski brzmią tak: NIK negatywnie oceniła działania ministra zdrowia mające na celu tworzenie warunków dla prawidłowego funkcjonowania POZ i AOS, natomiast ocena NFZ – w szczególności przyjęcie jednolitych zasad określania zapotrzebowania na świadczenia opieki zdrowotnej, planowanie kosztów świadczeń w POZ i AOS oraz monitorowanie kontraktowania świadczeń – wypadła pozytywnie.
Więcej na: https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/14/063/
Kilka znamiennych cytatów z Informacji NIK:
W działaniach na rzecz rozwiązania zidentyfikowanych m.in. przez konsultantów krajowych problemów systemowych ochrony zdrowia nie korzystano z potencjału naukowego i badawczego nadzorowanych szkół wyższych oraz instytutów badawczych. W ocenie NIK zaniechanie korzystania z tego zaplecza eksperckiego może mieć negatywny wpływ na jakość strategicznego planowania dotyczącego funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. W 2012 roku utworzono w Ministerstwie Zdrowia Departament Analiz i Strategii, co NIK ocenia pozytywnie. Departament ten powinien podejmować działania w celu usystematyzowania procesu gromadzenia i wykorzystywania informacji o stanie zdrowia obywateli oraz funkcjonowaniu systemu ochrony zdrowia (s.7).
Najwyższa Izba Kontroli uznała również za niewystarczające działania na rzecz edukacji prozdrowotnej i profilaktyki, kształtującej świadomość osobistej odpowiedzialności obywateli za swoje zdrowie już od najmłodszych lat (s.7).
Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła działania Ministra Zdrowia na rzecz tworzenia warunków dla prawidłowego funkcjonowania podstawowej opieki zdrowotnej i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Zakres prowadzonych przez Ministra Zdrowia analiz i ocen potrzeb zdrowotnych w zakresie opieki ambulatoryjnej, podstawowej i specjalistycznej w okresie objętym kontrolą był ograniczony.
Minister nie zlecał szkołom wyższym ani instytutom badawczym wykonania opracowań przydatnych w doskonaleniu systemu ambulatoryjnej opieki zdrowotnej w zakresie podstawowym i specjalistycznym. Należy zwrócić uwagę, że w okresie objętym kontrolą minister zdrowia nie dokonywał systematycznej oceny dostępności świadczeń POZ i AOS w konsultacji z samorządami wojewódzkimi. W ocenie NIK ograniczony zakres analiz i ocen potrzeb zdrowotnych dotyczących opieki podstawowej powoduje, że organy władzy publicznej nie dysponują informacjami wystarczającymi do jej skutecznej organizacji i efektywnej realizacji zadań w tym zakresie. Zapewnienie dostępności podstawowej opieki zdrowotnej, odpowiadającej faktycznie istniejącym potrzebom i potencjalnym zagrożeniom, ma więc ogromne znaczenie społeczne i powinno być przedmiotem szczególnej uwagi ministra zdrowia (s.9).
Najwyższa Izba Kontroli zwraca uwagę, że wyniki badań epidemiologicznych chorób cywilizacyjnych wskazują na potrzebę zwiększenia aktywności Ministra Zdrowia na rzecz ich ograniczenia. Tempo przyrostu liczby przypadków nadwagi, otyłości, cukrzycy, chorób układu krążenia i nowotworowych wymaga kompleksowych działań, nie tylko medycznych. W rozwiązanie tego problemu w większym niż dotychczas stopniu powinny włączyć się organy władzy publicznej – Minister Zdrowia, Minister Edukacji Narodowej, prezes NFZ i samorząd terytorialny, a także szkoły wyższe i instytuty badawcze (s.9).
Konsultanci krajowi w analizowanych dziedzinach (medycyna rodzinna, kardiologia, diabetologia, pielęgniarstwo, pielęgniarstwo ginekologiczne i położnicze) przedkładali Ministrowi Zdrowia roczne raporty, obejmujące swoim zakresem m.in. dostępność świadczeń, zasoby i potrzeby kadrowe. Departament Nauki i Szkolnictwa Wyższego, odpowiedzialny za prowadzenie spraw związanych z powoływaniem i działalnością konsultantów krajowych w danej dziedzinie medycyny, nie sporządzał na ich podstawie analiz, zestawień, uwag i wniosków (s.11).
Departament Pielęgniarek i Położnych analizował roczne raporty konsultantów krajowych w dziedzinie pielęgniarstwa i położnictwa, i wykorzystywał je w swojej działalności. Na ich podstawie m.in. oceniano sytuację kadrową, potrzeby doskonalenia zawodowego kadr pielęgniarskich, a także wszczęto procedurę powołania konsultanta krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego (s.12).
Konsultant krajowy w dziedzinie diabetologii w 2013 r. wskazał m.in. na problemy z leczeniem zespołu stopy cukrzycowej w warunkach ambulatoryjnych, proponując zmianę katalogu świadczeń NFZ uwzględniającą specyfikę tego schorzenia. wskazał również na brak wystarczającej liczby specjalistów z zakresu diabetologii i dietetyków zatrudnionych w poradniach diabetologicznych, sugerując zwiększenie liczby ośrodków akredytowanych do prowadzenia specjalizacji oraz poszerzenie zakresu szkolenia dietetyków (s.12).
Konsultant w dziedzinie pielęgniarstwa w 2012 r. wskazał m.in. na brak systemu umożliwiającego dokładną liczbową ocenę kadry pielęgniarskiej, uwzględniającą rodzaj kwalifikacji zarówno na poziomie regionu, jak i kraju. Na taką sytuację mają wpływ różne formy zatrudnienia pielęgniarek w systemie ochrony zdrowia i wieloetatowość. W 2013 r. zwrócił m.in. uwagę, że ze względu na wzrost zachorowań na choroby cywilizacyjne istnieje potrzeba zwiększenia udziału pielęgniarek w zakresie edukacji kardiologicznej, cukrzycowej, chorób układu oddechowego, celem przygotowania chorego i jego rodziny do opieki w warunkach domowych. Skracanie okresu pobytu chorego w szpitalu i przeniesienie opieki do jego domu wymaga przygotowania pielęgniarek do zapewnienia opieki chorym wymagającym m.in. wentylacji inwazyjnej i nieinwazyjnej, żywienia dojelitowego i pozajelitowego (s.12).
Kilka znamiennych cytatów z Informacji NIK:
W działaniach na rzecz rozwiązania zidentyfikowanych m.in. przez konsultantów krajowych problemów systemowych ochrony zdrowia nie korzystano z potencjału naukowego i badawczego nadzorowanych szkół wyższych oraz instytutów badawczych. W ocenie NIK zaniechanie korzystania z tego zaplecza eksperckiego może mieć negatywny wpływ na jakość strategicznego planowania dotyczącego funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. W 2012 roku utworzono w Ministerstwie Zdrowia Departament Analiz i Strategii, co NIK ocenia pozytywnie. Departament ten powinien podejmować działania w celu usystematyzowania procesu gromadzenia i wykorzystywania informacji o stanie zdrowia obywateli oraz funkcjonowaniu systemu ochrony zdrowia (s.7).
Najwyższa Izba Kontroli uznała również za niewystarczające działania na rzecz edukacji prozdrowotnej i profilaktyki, kształtującej świadomość osobistej odpowiedzialności obywateli za swoje zdrowie już od najmłodszych lat (s.7).
Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła działania Ministra Zdrowia na rzecz tworzenia warunków dla prawidłowego funkcjonowania podstawowej opieki zdrowotnej i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Zakres prowadzonych przez Ministra Zdrowia analiz i ocen potrzeb zdrowotnych w zakresie opieki ambulatoryjnej, podstawowej i specjalistycznej w okresie objętym kontrolą był ograniczony.
Minister nie zlecał szkołom wyższym ani instytutom badawczym wykonania opracowań przydatnych w doskonaleniu systemu ambulatoryjnej opieki zdrowotnej w zakresie podstawowym i specjalistycznym. Należy zwrócić uwagę, że w okresie objętym kontrolą minister zdrowia nie dokonywał systematycznej oceny dostępności świadczeń POZ i AOS w konsultacji z samorządami wojewódzkimi. W ocenie NIK ograniczony zakres analiz i ocen potrzeb zdrowotnych dotyczących opieki podstawowej powoduje, że organy władzy publicznej nie dysponują informacjami wystarczającymi do jej skutecznej organizacji i efektywnej realizacji zadań w tym zakresie. Zapewnienie dostępności podstawowej opieki zdrowotnej, odpowiadającej faktycznie istniejącym potrzebom i potencjalnym zagrożeniom, ma więc ogromne znaczenie społeczne i powinno być przedmiotem szczególnej uwagi ministra zdrowia (s.9).
Najwyższa Izba Kontroli zwraca uwagę, że wyniki badań epidemiologicznych chorób cywilizacyjnych wskazują na potrzebę zwiększenia aktywności Ministra Zdrowia na rzecz ich ograniczenia. Tempo przyrostu liczby przypadków nadwagi, otyłości, cukrzycy, chorób układu krążenia i nowotworowych wymaga kompleksowych działań, nie tylko medycznych. W rozwiązanie tego problemu w większym niż dotychczas stopniu powinny włączyć się organy władzy publicznej – Minister Zdrowia, Minister Edukacji Narodowej, prezes NFZ i samorząd terytorialny, a także szkoły wyższe i instytuty badawcze (s.9).
Konsultanci krajowi w analizowanych dziedzinach (medycyna rodzinna, kardiologia, diabetologia, pielęgniarstwo, pielęgniarstwo ginekologiczne i położnicze) przedkładali Ministrowi Zdrowia roczne raporty, obejmujące swoim zakresem m.in. dostępność świadczeń, zasoby i potrzeby kadrowe. Departament Nauki i Szkolnictwa Wyższego, odpowiedzialny za prowadzenie spraw związanych z powoływaniem i działalnością konsultantów krajowych w danej dziedzinie medycyny, nie sporządzał na ich podstawie analiz, zestawień, uwag i wniosków (s.11).
Departament Pielęgniarek i Położnych analizował roczne raporty konsultantów krajowych w dziedzinie pielęgniarstwa i położnictwa, i wykorzystywał je w swojej działalności. Na ich podstawie m.in. oceniano sytuację kadrową, potrzeby doskonalenia zawodowego kadr pielęgniarskich, a także wszczęto procedurę powołania konsultanta krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego (s.12).
Konsultant krajowy w dziedzinie diabetologii w 2013 r. wskazał m.in. na problemy z leczeniem zespołu stopy cukrzycowej w warunkach ambulatoryjnych, proponując zmianę katalogu świadczeń NFZ uwzględniającą specyfikę tego schorzenia. wskazał również na brak wystarczającej liczby specjalistów z zakresu diabetologii i dietetyków zatrudnionych w poradniach diabetologicznych, sugerując zwiększenie liczby ośrodków akredytowanych do prowadzenia specjalizacji oraz poszerzenie zakresu szkolenia dietetyków (s.12).
Konsultant w dziedzinie pielęgniarstwa w 2012 r. wskazał m.in. na brak systemu umożliwiającego dokładną liczbową ocenę kadry pielęgniarskiej, uwzględniającą rodzaj kwalifikacji zarówno na poziomie regionu, jak i kraju. Na taką sytuację mają wpływ różne formy zatrudnienia pielęgniarek w systemie ochrony zdrowia i wieloetatowość. W 2013 r. zwrócił m.in. uwagę, że ze względu na wzrost zachorowań na choroby cywilizacyjne istnieje potrzeba zwiększenia udziału pielęgniarek w zakresie edukacji kardiologicznej, cukrzycowej, chorób układu oddechowego, celem przygotowania chorego i jego rodziny do opieki w warunkach domowych. Skracanie okresu pobytu chorego w szpitalu i przeniesienie opieki do jego domu wymaga przygotowania pielęgniarek do zapewnienia opieki chorym wymagającym m.in. wentylacji inwazyjnej i nieinwazyjnej, żywienia dojelitowego i pozajelitowego (s.12).