Edukacja diabetologiczna: wskazówki AADE

Jakiś czas temu sygnalizowaliśmy publikację pt. „Competencies for Diabetes Educators (Kompetencje edukatorów diabetologicznych) przygotowaną przez Amerykańskie Stowarzyszenie Edukacji Diabetologicznej (American Association of Diabetes Education, AADE, www.diabeteseducator.org). 

Zachęcamy do zapoznania się z jeszcze jednym podręcznikiem przygotowanym przez AADE. Są to mianowicie: Wskazówki do praktycznej edukacji diabetologicznej (Guidelines for the Practice of Diabetes Education. AADE Guidelines for the Practice of Diabetes Self-Management Education and Training (DSME/T). Jest tam szczegółowo omówiona implementacja praktyki i standardów pracy z pacjentem edukatorów diabetologicznych na różnych poziomach ich przygotowania.

Wskazówki do praktycznej edukacji diabetologicznej

Wskazówki Amerykańskiego Stowarzyszenia Edukatorów Diabetologicznych (American Association of Diabetes Educators, AADE) pomagają w prowadzeniu edukacji w zakresie samokontroki i samoopieki  diabetologicznej i wyćwiczeniu przez pacjenta niezbędnych umiejętności. Ze wstępu: Wskazówki AADE do praktycznej edukacji diabetologicznej opisują implementację różnych zakresów i standardów praktyki. Zadania, kompetencje, zakres odpowiedzialności i działania edukatorów diabetologicznych przedstawione w tym zbiorze mogą być wykorzystane przez indywidualnych praktyków i przez organizacje zaangażowane w organizowanie i dostarczanie edukacji diabetologicznej i opieki dla osób z cukrzycą bądź należących do grup zagrożonych cukrzycą, a także dla ich rodzin i opiekunów. Wskazówki zostały przygotowane w ramach programu.

W publikacji edukacja diabetologiczna jest nazwana edukacją w zakresie samodzielnego zarządzania (w Polsce mówimy o samokontroli) cukrzycą i wyćwiczeniu niezbędnych umiejętności (diabetes self-management education and training, w skrócie DSME/T). Podejmując edukację diabetologiczną trzeba sobie postawić pięć pytań:

1. Czy edukacja diabetologiczna poprawia rezultaty terapii?
2. Jakie jest założenie edukacji diabetologicznej?
3. Jak przebiega proces edukacji diabetologicznej?
4. Kto powinien prowadzić edukację w stosunku do chorych z cukrzycą?
5. Na czym polega szczególna rola i odpowiedzialność edukatora diabetologicznego?

A oto odpowiedzi:

1. Tak, i ponadto edukacja diabetologiczna musi być traktowana jako integralna cześć terapii cukrzycy.
2. Edukacja  jest pomyślana i wdrażana jako aktywność skoncentrowana na osiągnięciu poprawy (content-focused). Edukatorzy w przystępny sposób, z wykorzystaniem nowoczesnych metod dydaktycznych przekazują pacjentom informacje o cukrzycy i jej leczeniu  oraz o koniecznych modyfikacjach trybu życia. AADE opracowała Krajowe Standardy Edukacji w zakresie Samokontroli Cukrzycy (National Standards for Diabetes Self-Management Education), które obejmuje siedem obszarów kontroli (AADE7). Oto one: zdrowe żywienie, aktywność fizyczna, kontrola cukrzycy, przyjmowanie leków, rozwiązywanie na bieżąco każdego problemu, decyzje służące zdrowiu, unikanie ryzyka. Rezultaty wdrażania tych zasad monitoruje się od 2007 r.
3. Edukacja obejmuje pięć kroków: diagnoza, określenie celu, planowanie, wdrażanie, ocena i obserwacja. Edukator diabetologiczny ocenia jakość i rezultaty samokontroli w odniesieniu do każdego pacjenta i w regularnych odstępach czasu ocenia skuteczność edukacji w powyższych siedmiu obszarach zachowań. Te oceny i obserwacje dają ważne wskazówki co do dalszego postępowania z pacjentem. Bieżący monitoring rezultatów edukacji jest niezbędnym warunkiem zmian w zachowaniu pacjenta. Edukator stara się ułatwić pacjentowi przebieg edukacji, w czym pomagają mu szczegółowe umiejętności, jakie posiada.
4. Edukacja diabetologiczna tradycyjnie jest prowadzona przez pielęgniarki i dietetyków, których udział jest najbardziej znaczący i stale rozwijany. Jednak edukatorami (na różnych poziomach, patrz dalej) mogą być też inni profesjonaliści, w tym farmaceuci, którzy prowadzą dobre i skuteczne programy edukacyjne w placówkach aptecznych. Także wielu innych medycznych świadczeniodawców włącza się w edukację. Lekarze, terapeuci zajęciowi, psychoterapeuci, okuliści, podiatrzy także mają wpływ na kształt i program edukacji diabetologicznej. AADE zwraca uwagę na włączanie się w proces edukacji innych środowiskowych (socjalnych) służb i zasobów. Program edukacji musi być uzgodniony z pacjentem. Udział pacjenta w realizacji wytyczonych zadań musi być świadomy, czynny i kreatywny.
5. Profesjonaliści medyczni prowadzący edukację terapeutyczną mogą dysponować zróżnicowanymi umiejętnościami i doświadczeniem w zakresie opieki klinicznej i edukacji diabetologicznej. Dla DSME/T opracowano pięć poziomów, którym przypisano określone przygotowanie dydaktyczne, referencje, staż, prawne definicje i otoczenia kliniczne. I tak poziom 1. to opieka nieprofesjonalna; poziom 2. – profesjonalista medyczny bez przygotowania do prowadzenia edukacji diabetologicznej; poziom 3. – edukator bez certyfikatu;poziom 4. – certyfikowany (dyplomowany) edukator w zakresie diabetologii i poziom 5. – zaawansowany edukator/specjalista kliniczny. Edukator na każdym poziomie ma określone umiejętności i kompetencje i wykonuje zadania wg zaleconego standardu. Na bieżąco konfrontuje swoje działania z pacjentem i lekarzem prowadzącym.