Informacyjno-edukacyjny biuletyn medyczny portalu eskulap.com, adresowany do pielęgniarek i położnych, w numerze 55 publikuje m.in. artykuł na temat opisu (studium) przypadku. Dowiadujemy się z niego, że w pielęgniarstwie studium przypadku służy rozpoznaniu problemów pielęgnacyjnych pacjenta oraz zaplanowaniu opieki pielęgniarskiej. W opisie przydatne są takie metody, jak wywiad, obserwacja, analiza dokumentacji oraz pomiary. Wywiad pielęgniarski to ukierunkowana rozmowa z pacjentem (lub jego bliskim) w celu zdobycia określonych informacji.
Obserwacja jest najstarszą pielęgniarską metodą gromadzenia danych o pacjencie oraz jego środowisku; polega na zbieraniu informacji w sposób celowy i planowy, charakteryzuje się premedytacją, planowością, celowością, aktywnością, systematycznością – oraz… dyskrecją. Analiza dokumentacji dotyczy dokumentów, z którymi pacjent przychodzi (m.in.: historia choroby, indywidualna karta pielęgnowania). Szczególnie ważne w praktyce pielęgniarskiej jest wykonywanie pomiarów, które służą do ilościowej analizy stanu zdrowia pacjenta. Opis przypadku jest wykorzystywany w badaniach pielęgniarskich od lat 70. XX wieku.
Obserwacja jest najstarszą pielęgniarską metodą gromadzenia danych o pacjencie oraz jego środowisku; polega na zbieraniu informacji w sposób celowy i planowy, charakteryzuje się premedytacją, planowością, celowością, aktywnością, systematycznością – oraz… dyskrecją. Analiza dokumentacji dotyczy dokumentów, z którymi pacjent przychodzi (m.in.: historia choroby, indywidualna karta pielęgnowania). Szczególnie ważne w praktyce pielęgniarskiej jest wykonywanie pomiarów, które służą do ilościowej analizy stanu zdrowia pacjenta. Opis przypadku jest wykorzystywany w badaniach pielęgniarskich od lat 70. XX wieku.
Metodologia badań w pielęgniarstwie – opis przypadku
AUTOR: LENA SERAFIN
DATA OPUBLIKOWANIA: 2014-10-23
Metoda indywidualnego przypadku (ang. case study) jest metodą badawczą wykorzystywaną w badaniach jakościowych [1]. Polega ona na analizie losów danego człowieka wynikających z jego specyficznej sytuacji klinicznej, psychospołecznej i kulturowej, które są wynikiem choroby i jej następstw oraz procesu leczenia ze szczególnym nastawieniem na określenie problemów pielęgnacyjnych oraz opracowanie modelu opieki pielęgniarskiej [2]. Studium przypadku stanowi szczegółowy oraz wnikliwy opis konkretnych, charakterystycznych właściwości i doświadczeń jednostki obejmujący zarówno pojedynczą osobę, jak i daną grupę społeczną [1]. W pielęgniarstwie studium przypadku polega na rozpoznaniu określonych problemów pielęgnacyjnych pacjenta wynikających z jego choroby oraz zaplanowaniu modelu opieki pielęgniarskiej [2]. Metoda „case study” cechuje się holistycznym podejściem do konkretnego przypadku. Ukazuje go w wielu wymiarach jego funkcjonowania i dopiero dokładna analiza poszczególnych sfer życia może generować pogląd na ogół zagadnienia oraz występujące problemy [1].
Metoda opisu przypadku ma szerokie zastosowanie, a głównymi jej aspektami, które na to wpływają jest to, że [1]:
· Umożliwia dokładne ustalenie problemów,
· Daje możliwość wyjaśnienia uogólnień, które pochodzą z ilościowej analizy,
· Ukazuje wskaźniki pewnych zmiennych,
· Umożliwia wykrywanie pewnych mechanizmów społecznych, bez określania częstotliwości ich zachodzenia.
W zależności od przyjętego celu, studium przypadku można podzielić na trzy typy [1]:
- Studium eksploracyjne – badacz nie dokonuje wcześniejszej analizy teoretycznej, a podczas tworzenia opisu przypadku powinien wykorzystywać narzędzia niestandaryzowane, np. swobodny wywiad z użyciem pytań otwartych.
- Studium opisowo – wyjaśniające – polega na ustaleniu przyczyny różnych zjawisk. W tym przypadku wymagane jest, aby badacz dokonał analizy teoretycznej danego zjawiska przed przystąpieniem do opisu przypadku.
- Studium wyjaśniające – polega na ustaleniu pewnych powiązań (analiza przyczynowo-skutkowa) oraz określeniu konkretnych wyjaśnień.
Metoda indywidualnego przypadku cechuje się wykorzystaniem różnych technik badawczych, co jest wynikiem możliwości scharakteryzowania danej jednostki w różnych aspektach [2]. Wśród technik, które wykorzystywane są w metodzie indywidualnych przypadków najczęstsze to: wywiad, obserwacja, analiza dokumentacji oraz wykonanie pomiarów. Wywiad pielęgniarski jest określany jako ukierunkowana rozmowa z pacjentem, bądź jego bliskim w celu zdobycia określonych, wiarygodnych informacji odnośnie podmiotu opieki. Pytania mogą dotyczyć zarówno faktów, jak i opinii, które są szczególnie istotne w kontekście subiektywnych opinii oraz rozpoznania nastawienia pacjenta do otoczenia i zaistniałej sytuacji. Kolejnym ważnym elementem, który stanowi źródło materiałów do opisu przypadku jest obserwacja. Jest ona najstarszą pielęgniarską metodę gromadzenia danych o pacjencie oraz jego środowisku. Obserwacja jest definiowana, jako technika zbierania informacji, która polega na celowym oraz planowym postrzeganiu danej osoby, zjawiska, czy procesu. Powinna charakteryzować się: premedytacją, planowością, celowością, aktywnością oraz systematycznością. Obserwacja może być wykorzystywana jako źródło informacji uzupełniającej, potwierdzającej to, co już wiadomo, sprawdzenia rzetelności dotychczas zgromadzonych danych. Dobrze prowadzona obserwacja pielęgniarska powinna być skuteczna w odniesieniu do założonego celu, przy jednoczesnym niedopuszczeniu do poczucia bycia inwigilowanym. Kolejnym narzędziem przydatnym przy tworzeniu opisu przypadku jest analiza dokumentacji. Polega na analizowaniu różnych dokumentów, z którymi pacjent przychodzi do podmiotu leczniczego. Dokumenty, na których może bazować pielęgniarka są wytwarzane przez pracowników ochrony zdrowia i są to m.in.: historia choroby, czy indywidualna karata pielęgnowania. Ze względy na formę wyrażanych w dokumentacji treści wyróżniamy dokumenty: pisane, cyfrowe oraz obrazowo – dźwiękowe. Szczególnie ważne w praktyce pielęgniarskiej jest wykonywanie pomiarów w celu opisania danej cechy (temperatury ciała, ciśnienia tętniczego krwi, tętna, liczby oddechów). Istotne jest wówczas, aby osoba badająca pamiętała o szukaniu odpowiedzi na trzy pytania: co mierzyć?, kiedy mierzyć? oraz czy mierzyć? Pomiary mogą posłużą do ilościowej analizy stanu zdrowia danego pacjenta [1].
Metoda opisu indywidualnego przypadku jest wykorzystywana w badaniach pielęgniarskich już od lat 70-tych XX wieku. Odpowiednio zaprojektowana praca może stanowić cenne źródło dla potwierdzenia, bądź zaprzeczenia dotychczas wykorzystywanej teorii. Podczas tworzenia opisu należy uwzględnić dotychczasowe wzorce zachowań pacjentów, ich postawę oraz szczegóły dotyczące choroby [3]. Ważnym jest, aby umiejętnie łączyć pewne fakty i zjawiska oraz wyciągać wnioski, które posłużą w doborze najlepszej metody opieki nad danym pacjentem [4]. Prezentacja faktów może odbyć się przy użyciu metod zarówno jakościowych, jak i ilościowych. Opis przypadku bywa także prezentacją danej techniki terapeutycznej. Praktycy mają możliwość dzielenia się własnymi osiągnięciami oraz nowoczesnymi technikami opieki nad pacjentami. Ilustrowanie praktyki klinicznej, występujących problemów, a także zmian, które są konieczne do wdrożenia pozwalają na rozwój pielęgniarstwa na całym świecie [3]. Ważną cechą analizy poszczególnych przypadków jest odwodzenia praktyków klinicznych od generalizowania oraz ujmowania poszczególnych zagadnień medycznych w zbiorczy sposób. Każdego pacjenta należy traktować jako jednostkę ze szczególnym uwzględnianiem jego potrzeb w różnych sferach. Opisy przypadków mogą stanowić także zagadnienia, które są podmiotem późniejszych badań ilościowych [4].
Rozwój badań naukowych w pielęgniarstwie od wielu lat jest ukierunkowany na wykorzystywanie wyników oraz wniosków w codziennej praktyce. Głównym celem tych działań jest zwiększanie efektywności opieki oraz satysfakcji pacjentów z otrzymywanych świadczeń. Najcenniejsze uwagi, szczególnie w badaniach jakościowych, mają często praktycy, którzy na co dzień pracują z chorymi. Dlatego wartym rozważenia dla każdej pielęgniarki powinien być udział w badaniach naukowych, w celu dzielenia się wiedzą oraz cennym doświadczeniem z pozostałymi przedstawicielami zawodu.
Bibliografia:
1. Lesińska – Sawicka M. (red.): Metoda Case Study w Pielęgniarstwie. Wprowadzenie do zagadnienia. Borgis Wydawnictwo Medyczne. Warszawa 2009
2. Lenartowicz H., Kózka M.: Gromadzenie materiału badawczego. [w:] Metodologia badań w pielęgniarstwie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2010: 97-116
3. Grove S. K., Burns N., Gray J.R.: Selecting a Quantitative Research Design. [w:] The Practice of Nursing Research. Appraisal, Synthesis, and Generation of Evidence. Elsevier 2013: 214-263
4. Polit D.F., Beck Ch.T.: Qualitative Designs and Approaches. [w:] Nursing research. Appraising Evidence for Nursing Practice. Wolters Kluwer Health, 2010: 259:283
Materiały dostępne także po zalogowaniu na stronie:
http://esculap.com/publication/136990/Metodologia_bada%C5%84_w_piel%C4%99gniarstwie_%E2%80%93_opis_przypadku